Motywy maryjne w literaturze i sztuce wieków średnich. „Usuń Maryję, tę Gwiazdę morza – ogromnego i bezkresnego – cóż pozostanie? Noc jeno i cienie śmierci, mroki nieprzeniknione…. Całym więc sercem, całą gorącością duszy czcijmy Maryję, ponieważ taka jest wola tego, który chciał nas wszystkich mieć przez Maryję. Wnioski: a) Tatry w literaturze i sztuce Młodej Polski przedstawione są jako monumentalne, fascynujące i czasami tajemnicze góry o pięknej przyrodzie. b) Motyw Tatr najczęściej prezentowany jest w kontekście zjawisk przyrody i walorów naturalnych, jakimi charakteryzuje się to pasmo. c) Do zaprezentowania obrazu Tatr artyści Miłosz. Opracowanie motywu władzy i władcy: Władza, jedna z największych ludzkich namiętności, musiała stać się powszechnym motywem literackim. Literatura pyta o jej pochodzenie, źródła (od władców z woli Boga do współczesnej demokracji), charakter i siłę, wskazuje patologiczne zjawiska towarzyszące sprawowaniu i władzy (i Motyw anioła pojawia się nie tylko w tekstach biblijnych, ale jest też często wykorzystywany w literaturze popularnej. Anioł w sztuce literackiej zwykle przedstawiany jest jako istota nadprzyrodzona, która pełni rolę pośrednika między światem ziemskim, a sakralnym. . Temat Sądu Ostatecznego był bardzo często podejmowany przez twórców różnych epok. Jego popularność wynika z nieustającego zainteresowania ludzi przemijaniem i śmiercią. Człowiek na przestrzeni wieków wielokrotnie zadawał sobie pytanie o sens ziemskiego życia i cierpienia. Wizje Sądu Ostatecznego przedstawiane były i są nadal zarówno w sztukach plastycznych jak i w literaturze. Sąd Ostateczny w chrześcijaństwie, judaizmie i islamie rozumiany jest jako moment, w którym Bóg osądzi całą ludzkość. Nastąpi wtedy podział ludzi na zbawionych- idących do nieba oraz potępionych- strąconych w otchłanie Sądu Ostatecznego był bardzo często podejmowany przez twórców różnych epok. Jego popularność wynika z nieustającego zainteresowania ludzi przemijaniem i śmiercią. Człowiek na przestrzeni wieków wielokrotnie zadawał sobie pytanie o sens ziemskiego życia i cierpienia. Wizje Sądu Ostatecznego przedstawiane były i są nadal zarówno w sztukach plastycznych jak i w literaturze. Sąd Ostateczny w chrześcijaństwie, judaizmie i islamie rozumiany jest jako moment, w którym Bóg osądzi całą ludzkość. Nastąpi wtedy podział ludzi na zbawionych- idących do nieba oraz potępionych- strąconych w otchłanie piekła. Sąd Ostateczny najczęściej ma charakter apokaliptyczny, czyli budzący grozę, przerażający, zawiły i tajemniczy. Źródłem takiego ujęcia jest Biblia, z której wypływa pouczenie, że przeznaczeniem każdego człowieka jest Sąd z najstarszych utworów ukazujących wizję Sądu Ostatecznego jest Apokalipsa św. Jana. Apokalipsa czyli objawienie, odsłonięcie to najbardziej tajemnicza księga Nowego testamentu. Autorem jej jest Apostoł Jan, który na wyspie Patmos miał objawienie dotyczące końca świata. Apokalipsa św. Jana pełna jest symboli, od stuleci inspirujących myślicieli i artystów. Do tajemniczych symboli należą: baranek – symbol ofiary Chrystusa, bestia oraz smok – symbole szatana, czterej jeźdźcy – zaraza, wojna, głód, śmierć, Występuje także symbolika liczb: siedem pieczęci, siedmiu aniołów dmących w siedem trąb. Siódemka to liczba duchowości i tajemnicy. Symbolizuje porządek i równowagę. Liczbą szatana to 666. Tajemniczość tej księgi wynika z trudnej symboliki jaką ona zawiera. Jan Apostoł ukazuje rzeczywistość poprzez następujące po sobie obrazy np.: pojawienie się jeźdźców Apokalipsy jest zapowiedzią nieszczęść, które nawiedzą ziemię. Spadająca gwiazda to zapowiedź zejścia na ziemię karzącego anioła. Wydobywanie się dymu z czeluści, zapadanie ciemności to wyrazy panowania zła na świecie. Nadejście kataklizmu, czyli zagłady ludzkości zapowiadają aniołowie, słychać głosy anielskich trąb. Zagłada świata zapowiada dzień gniewu Bożego. Nikt z wrogów Chrystusa nie uniknie kary. Bóg jest sprawiedliwy, bliski człowiekowi i będzie sądził ludzi według ich uczynków zapisanych w księdze żywota. Zbawionych czeka wieczne szczęście, natomiast potępieni zostaną wrzuceni do „ognistego jeziora, gorejącej siarki.” Człowiek w wizji Jana Ewangelisty jest anonimowy, podporządkowany boskim wyrokom, brak jest jego przeżyć i przemyśleń. To Bóg jest najważniejszy. Po unicestwieniu zła Stwórca połączy się ze swoim ludem – nastąpią gody Baranka z Oblubienicą, powstanie „niebo nowe i ziemia nowa.”W miarę upływu lat, artyści zainspirowani Biblią tworzyli własne wizje Sądu Ostatecznego. Zygmunt Krasiński w dramacie „Nie-Boska komedia” przedstawia rewolucję jako gwałtowną, krwawą katastrofę w dziejach ludzkości. Rewolucjoniści to żądni krwi, bezmyślni i bezwzględni barbarzyńcy. Ich światem jest środowisko, w którym nie ma żadnych autorytetów. Są manipulowani przez swojego przywódcę – Pankracego. Chłopi i mieszczanie mszczą się na arystokracji, swoich panach i ciemiężycielach, za lata nędzy i wyzysku. Urządzają krwawe orgie, niszczą kościoły. Rewolucja ta skierowana jest przeciwko Bogu, królom, panom oraz przeciwko religii, filozofii i sztuce. Pankracy ma misję do spełnienia – chce ukarać stary świat w imieniu całej poniżonej ludzkości stworzyć szczęśliwsze perspektywy dla nowych pokoleń. Z. Krasiński jest przekonany, że dojście rewolucjonistów do władzy oznacza apokalipsę – zniszczenie świata, czyli wydarzenie, które w Biblii poprzedzało ponowne przyjście Chrystusa. Nie dziwi więc fakt, że w zakończeniu utworu interweniuje Bóg. Po samobójczej śmierci hrabiego Henryka oraz zagłady ostatnich przedstawicieli arystokracji, Pankracy triumfuje i marzy o zbudowaniu szczęścia na ziemi. W tym momencie ukazuje się mu Chrystus „[…] ponad przepaściami – oburącz wsparty na krzyżu, jak na szabli mściciel. – Ze splecionych piorunów korona cierniowa.” Przerażony wódz rewolucjonistów woła do Leonarda: „Od błyskawicy tego wzroku chyba mrze, kto żyw![…] Daj mi choć odrobinę ciemności!” Pankracy umiera z poczuciem osamotnienia i rozpaczy oraz okrzykiem: „Galilaee, vicisti! – Galilejczyku zwyciężyłeś!” Chrystus – Sędzia karze szaleństwo i jednostronność ludzkiego buntu. Konsekwencją działania ludzkiego, które nie jest zgodne z przykazaniami Bożymi może być tylko kara. Świadczy to o nieuchronność ostatecznego zwycięstwa Chrystusa. Z. Krasiński stworzył własny system filozofii dziejów nawiązujący do prowidencjonalizmu, według którego losami świata kieruje Bóg – Stwórca, Bóg – Sędzia. W dramacie Krasińskiego to ludzie doprowadzili do katastrofy poeta Jan Kasprowicz w hymnie „Dies irae” ukazuje katastroficzną wizję Sądu Ostatecznego. Koniec świata zapowiada dźwięk anielskich trąb. Sąd poprzedzony jest przerażającymi wydarzeniami. Cała natura zamiera przygnieciona strachem, nawałnice powalają lasy. Z bagien wyłażą żmije, pijawki, jaszczury. Ziemię porastają krzyże, zmarli łączą się z żywymi i idą na Sąd Ostateczny. Nad światem szaleje ogień i ciemność, równocześnie wicher i martwota, panuje atmosfera strachu, grozy i ostatecznej katastrofy. Ludzie doświadczają gniewu Bożego. Podmiot liryczny utworu przerażony sytuacją, wypowiada słowa: „Idą na się zmartwychwstali, ogniem wojny świat się pali, tłumy w krwawej brodzą fali.” Temu przerażającemu zjawisku przypatruje się Stwórca, nazwany przez poetę „Łaską łask i gniewem gniewów”. Przed jego obliczem staje anonimowa rzesza ludzka, która nawet w Dniu Sądu nie może wyzbyć się wzajemnej nienawiści i grzechu. Cierpiący ludzie zwracają się do Boga z prośbą o litość i odpuszczenie win. W imieniu tej przerażonej ludzkości, podmiot liryczny nie tylko błaga o zmiłowanie, ale także ośmiela się podjąć spór z Najwyższym Sędzią. Zarzuca Mu, że przewidział istnienie grzechu i zła, zbrodnie jednostek i całych narodów. To on zaszczepił w duszy człowieka żądzę władzy, zwierzęce instynkty, gniew, zawiść. Wyraża to słowami: „Przede mną przepaść, zrodzona przez winę, przez grzech Twój, Boże![…]Ginę!” Nagromadzenie obrazów o spotęgowanej sile wyrazu, kontrastów, zarysowanie ostrych przeciwieństw znaczeniowych, spotęgowanie emocjonalnego napięcia wskazuje na poetykę ekspresjonizmu w tym Herbert w wierszu „U wrót doliny” nawiązuje do Biblii, ale dokonuje reinterpretacji przekazu biblijnego. Biblijny topos Sądu Ostatecznego ulega w tym utworze odwróceniu. Są aniołowie, ale nie ma Boga. Poetyckie ujęcie polega na zetknięciu biblijnej rzeczywistości z rzeczywistością historyczną XX wieku, z wojną i obozami zagłady. Na tej zasadzie „aniołowie stróże” zamieniają się w żandarmów, którzy są bezwzględni i oddzielają dzieci od matek, rozłączają zakochanych, odbierają ludziom to, co kochają. Osoba mówiąca w wierszu to świadek, obserwator dramatu ludzkości rozgrywającego się w „gardle doliny”, czyli biblijnej Dolinie Jozefata, w której ma się odbyć Sąd Ostateczny. W dolinie słychać krzyk ludzi, przywodzący na myśl cierpienie i chaos. Przygotowanie do ważnego wydarzenia polega na odebraniu ludziom tego, co do tej pory było im najbliższe, co stanowiło sens ich życia. Podmiot liryczny wyraża się z lekką ironią o ludziach oczekujących na sąd: „[…] można objąć okiem całe beczące stado dwunogów.” Ludzie zostają podzieleni na dobrych i złych. Początkowo protestują, nie chcą oddać swojej własności np.: staruszka nie chce oddać kanarka, którego kocha. Jednak po chwili podporządkowuje się rozkazowi aniołów. Wszyscy są jednakowo nieszczęśliwi i pozbawieni nadziei. Wydaje się, że w tej całej sytuacji Bóg jest nieobecny. Jednak wydarzenia, których jesteśmy świadkami wskazują na jego okrucieństwo. Sędzia jawi się jako despota, tyran. Człowiek staje się igraszką Boga, musi poddać się jego rozkazom. Obraz dokonanej zagłady Herbert wyraża następującymi słowami: „[…] łąka popiołów, […] deszcz gwiazd, […] świst eksplozji“. Poeta opowiada się po stronie ludzi słabych, pokonanych przez Boga. Ludzie z wiersza Herberta budzą sympatię, bo są konkretni, przywiązani do siebie i rzeczy, które chcieliby przenieść za wrota doliny. O bogactwie ich natury świadczy umiejętność odczuwania bólu, cierpienia, rozpaczy. Wiersz „U wrót doliny” jest otwarty na wiele skojarzeń, także tych z hitlerowskimi obozami zagłady. Autor wypowiada refleksje na temat współczesnych postaw, zobojętnienia na zagrożenie, pogodzenie się z Miłosz w „Piosence o końcu świata” maluje słowami wizję „czasów ostatecznych” w sposób zupełnie inny niż miało to miejsce dotychczas. Poeta twierdzi, że koniec świata właśnie nadchodzi. Jednak nie jest to obraz przepełniony katastrofizmem jak u Kasprowicza, ten koniec świata jest „zwyczajny” i „staje się już”- po prostu. Dzień Sądu Ostatecznego nie wyróżnia się niczym spośród wszystkich innych dni. Żadne znaki nie wskazują na to, że za chwilę wydarzy się jakaś katastrofa: „W dzień końca świata Pszczoła krąży nad kwiatem nasturcji, […] Skaczą w morzu wesołe delfiny, Młode wróble czepiają się rynny.” Również ludzie zachowują się normalnie: „[…] Kobiety idą polem pod parasolkami, Pijak zasypia na brzegu trawnika, Nawołują na ulicy sprzedawcy warzywa”. Ci, którzy oczekiwali błyskawic, gromów i archanielskich trąb odczuwają zawód i niedosyt zwyczajności końca świata. W świecie ukazanym przez poetę wciąż trwa życie, ożywiony ruch. Siwy staruszek pielęgnuje pomidory i nie zamierza przerwać swojego zajęcia. Mówi, że „Innego końca świata nie będzie.” On wie, że końcem świata dla każdego człowieka jest śmierć. Jego postawa świadczy o mądrości, jaką posiada na temat przemijania. Tylko przyjąwszy rozumowo to, co nieuniknione, można spokojnie żyć. Mądry staruszek nie chce czekać na katastrofę, woli pielęgnować pomidory. Utwór Cz. Miłosza parafrazuje, przekształca i uwspółcześnia sens biblijnych zapowiedzi kresu ludzkości. Poeta nawiązuje tu do wojny. Wydaje się, że chce powiedzieć: „Innego końca świata nie będzie.” – skoro wojna zniszczyła wszystko, nawet tradycyjne symbole zagłady i wyobrażenia o Ostateczny inspirował również malarzy. Najdoskonalszym tego przykładem jest późnogotycki tryptyk Sąd Ostateczny Hansa Memlinga. Scena środkowa tryptyku przedstawia Dzień Sądu Bożego i charakteryzuje się wyraźnym podziałem na dwa pola przedstawiające odrębne rzeczywistości – niebiańską (sacrum) i ziemską (profanum). W górze, w centrum kompozycji, króluje Chrystus Sędzia, majestatycznie siedzący na złotym kole-tęczy, będącej symbolem boskiej doskonałości, łączącym jednocześnie państwo Boże (civitas Dei) z państwem ziemskim (civitas terrena). Sądzący trzyma stopy na kuli ziemskiej, co symbolizuje z kolei Jego panowanie nad ziemią. Otaczają Go apostołowie oraz Maryja i Jan Chrzciciel orędujący za ludźmi – mamy tu do czynienia z kompozycją zwaną deesis- orędownicy ludzkości klęczą po obu stronach tronu Sędziego, błagając Go o litość nad grzesznymi ludźmi. Nad Chrystusem widnieją postacie aniołów z narzędziami Męki Pańskiej oraz symbole zbawienia (lilia) i potępienia (gorejący miecz sprawiedliwości). Niżej artysta umieścił aniołów dmących w trąby i ogłaszających nadejście Dnia Sądu Ostatecznego. Druga część obrazu dotyczy tego, co dzieje się na ziemi, a centralnym jej punktem jest postać Michała Archanioła ubranego w złotą zbroję i bogaty płaszcz. Trzyma on wagę, na której szalach Memling przedstawił klęczącego zbawionego oraz wygiętą, bezsilną postać potępionego. Wokół osoby św. Michała rozgrywa się niezwykły dramat powstania z grobów zmarłych oczekujących na ważenie swoich uczynków. Kłębowisko potępionych (z prawej strony) spychane jest przez diabłów w stronę skalistych terenów piekła. Na lewo od św. Michała artysta ukazał popularny w średniowieczu motyw walki anioła z szatanem o duszę człowieka (psychomachia). Raj przedstawia prawe skrzydło tryptyku (lewe od strony widza). Memling przedstawia korowód zbawionych wstępujących do nieba. Wejście do niego ma kształt gotyckiego portalu, czyli ozdobnego wejścia do świątyni, co odpowiada dogmatowi wiary, że droga do zbawienia prowadzi przez Kościół. Stojący przy nim aniołowie przyoblekają przybyłych w szaty. Sprawiedliwych wita św. Piotr stojący na stopniu kryształowych schodów. Piekło to lewe skrzydło obrazu Hansa Memlinga, przedstawia ono pełną grozy scenę strącenia do piekła skazanych na potępienie. Nagie, bezbronne ciała grzeszników pochłania ogień oraz czarna otchłań krainy ciemności i wiecznego cierpienia. Znajdujący się obok anioł grający na trąbie obwieszcza nieodwracalność Bożego wyroku. Sąd Ostateczny Hansa Memlinga zawiera zasadniczo wszystkie elementy dawnych tradycji, ale zarazem wnosi nowe jakości i tworzy z tych elementów nowa wizję. Mająca charakter elipsy kompozycja odzwierciedla boski i kosmiczny porządek świata, łączy w całość jego różnorodne i sprzeczne pełna grozy i tragizmu wizję końca świata przedstawia fresk Michała Anioła z Kaplicy Sykstyńskiej. Malowidło to przedstawia ogromne zbiorowisko ludzkie, które Chrystus gestem uniesionej ku górze ręki dzieli na zbawionych i potępionych. Zbawieni unoszą się ku górze, potępieni opadają w dół z wykrzywionymi strachem twarzami na widok otwierającej się przed nimi piekielnej otchłani, ku której wiedzie ich mitologiczny przewoźnik dusz Charon. Chrystusa i jego Matkę otacza aureola światła. Wokół nich tłoczą się święci. Ponad nimi unoszą się w powietrzu aniołowie. U stóp Chrystusa, anioły dmą w trąby ogłaszając koniec świata. Dół kompozycji to piekło. Wobec mocy Boga ludzki świat rozpada się. Michał Anioł zerwał z tradycyjnymi wyobrażeniami sądu. Wprowadził elementy mitologiczne. Jezusa ukazał jako atletycznego herosa – silnego, doskonale umięśnionego, pełnego majestatu, nie noszącego brody, prawie przedstawione utwory i dzieła sztuki pokazują jak bardzo Biblia wpłynęła na twórczość pisarzy i malarzy. Sąd Ostateczny został w odmienny sposób zinterpretowany przez twórców różnych epok. Świadczy to o tym, iż jest to temat, który każdy człowiek dostrzega z innego punktu widzenia, ma on dla każdego bardzo indywidualne znaczenie. Rzeczą niezmienną pozostaje jedynie fakt, że Boski Sąd dosięgnie każdego i jest nieunikniony. Motyw Sądu Ostatecznego to temat bardzo popularny, o długiej tradycji, różnorodnych ujęciach, wyraźnych funkcjach dydaktycznych i refleksyjnych. Obecnie częściej spotykamy wizje apokaliptyczne ze względu na ich widowiskowość. Najwięcej jest dalekich nawiązań do Sądu Ostatecznego. Malarstwo : Raffaello Santi „Cherubiny”Guercino „Anioły”Guercino „Anioły opłakujące martwego Chrystusa”Rosso Fiorentino „Muzykujący anioł”Paul Gauguin „Wizja po kazaniu: Walka Jakuba z Aniołem”Gustave Dore „Walka Jakuba z Aniołem”Jacek Malczewski „Aniele, pójdę za Tobą”Fra Angelico „Zwiastowanie”Jan Spychalski „Walka Jakuba z aniołem”Rzeźba: Lorenzo Bernini „Ekstaza św. Teresy”Rzeźba anioła w Bazylice NMP w Gdańsku Figura anioła na cmentarzu kościoła San Miniato al Monte we FlorencjiAnioł z kamienia na cmentarzu Rakowickim w KrakowieRzeźby aniołów na PowązkachAmbona Kościoła św. Anny w KrakowieRzeźba anioła w drewnie w Kościele w Gardone Val Trompia Motyw anioła w literaturze i sztuce przedstaw na celowo dobranych przykładach. Na dźwiek słowa ANIOŁ pojawia się w naszych myslach piękna postać w białych szatach, z dużymi skrzydłami i aureolą. Aniołowie według większości religii to był byt duchowy, który na różne sposoby wspiera działania i służy Bogu. Większość słowników i encyklopedi podaje następujacą definicę: Anioł- (1) w religiach bliskiego wschodu istota duchowa zajmująca w hierarchi bytów miejsce pomiędzy Bogiem a człowiekiem; (2) wysłannik więc są anioły i jak wyglądają? Anioły w religii chrześcijańskiej zostały stworzeni przez Boga jeszcze przed stworzeniem materialnego, widzialnego świata. Każdemu z nas aniołowie kojarzą sie z "dobrą duszą" jednak tak jak i pomiędzy ludźmi zdarzają sie źli, tak i stało się wśród aniołów- niektórzy odwrócili sie od Boga i zostali strąceni do piekła. Jeden z wyższych aniołów, który przeciwstawił się Panu zwany Belzebubem lub Lucyferem (światło niosącym) patrząc na swą piekność i potęgę uniósł się pychą i zapragnął zdobyć sobie lepsze szczęście niż to, którym obdarzył go Bóg. Pismo święte Nowego Testamentu wymienia siedem chorów: aniołowie, archaniołowie, trony, panowania, zwierzchności, władze, moce. Stary Testament mówi ponadto o cherubinach i serafinach. Opierając się na Piśmie Świętym dzieli się aniołów na dziewięć chórów, a tę dziewiątkę na trzy hierarchie. Pierwsza hierarchia czyli trzy pierwsze chóry to: Hans Memling; Chóry anielskie - boczne obrazy tzw. skrzydeł organowych z Najera * Serafini - górują miłością nad innymi chórami; * Cherubini - są pełni wiedzy Bożej; * Trony - wyróżniają się posłuszeństwem. W drugiej hierarchi są: * Panowania - duchy wolne od bojaźni niewolniczej, zawsze gotowe służyć Bogu i panować nad duchami niższymi, wydawać im polecenia i rozkazy; * Moce- przypisuje się im moc spełniania cudów, zawsze kierują się niezwyciężalnie ku sprawom Bożym i pomagają innym w spełnianiu Bożych rozkazów; * Władze- mają władzę poskramiania złych duchów i określają sposób wykonywania poleceń i rozkazów. Trzecia hierarchia, najbardziej oddalona od Boga, a bardziej zbliżona do ludzi obejmuje: * Zwierzchności (inaczej Księstwa) - które kierują konkretnymi państwami i narodami; * Archaniołów - spełniają najważniejsze zadania i zwiastują ludziom rzeczy wielkiej wagi; * Aniołów - którzy mają do spełnienia zwyczajne misje oraz opieka nad ludźmi. W Piśmie Świętym o aniołach mówi się ponad 300 razy - działają pojedynczo lub w ogromnych grupach, wykonują Boskie rozkazy, tworza niebiański sąd i co ważne przynoszą ludzia wiadomosci i chronią nas. Odegrały one decydująca rolę w Starym Testamencie, żydowskiej Torze a także często wymieniane są w islamskim Koranie. Osoba, która znała wszystkie imiona aniołów to Matka Boska każdy posłannik boży posiada własna "nie mówią nam swoich imion, lecz jestem całkiem świadoma,że istnieje wielka różnica pomiędzy róznymi aniołami, której nie mam możliwości wyjaśnić"( Św. Teresa z Avila 1515-1580) Idąc w slad za biblią poznajemy niektóre imiona. Wiemy, że Archanioł Rafał przedstawił się Tobiaszowi "Ja jestem Rafał, jeden z siedmiu aniołów, którzy stoją w pogotowiu i wchodzą przed majestat Pański"( Tb 12,15), znamy imię św. Gabriel, gdyż przedstawił się on Zachariaszowi "Ja jestem Gabriel, który stoje przed Bogiem" (Łk 1, 19)Nie można stwierdzić jednoznacznie, czy anioły mają ciała. Pojawiaja się wprawdzie w ludzkich postaciach, jednak każda relacja daje całkiem inny opis. W tradycji żydowskiej anioły są rodzaju męskiego, w chrześcijańskiej są androgeniczne. Nie ma tez zgodności kwestii czy maja skrzydła. Angelolodzy twierdzą iż anioły po zejściu na ziemie pojawiaja się w takiej postaci, jaką dany człowiek jest skłonny zaakceptować! Zawsze jednak przychodzą w aurze światła. Najwczesniejsze wizerunki aniołów to młodzieńce bez zarostu, w białych tunikach, pózniej pojawiły się aniołowie w zbrojach i z brodami. Poczatkowo aniołowie nie mieli skrzydeł ( miały je tylko cherubiny i sarafiny), pote, właśnie skrzydła stały sie nieodłącznym atrybutem wszystkich aniołow. Mieli piekne, duże skrzydła-orle bądź łabędzie. Anioł .Sztuka chrześcijańska przedstawia zazwyczaj aniołów w postaci ludzkiej z dodaniem skrzydeł, aby przypominać wiernym, iż te niebieskie duchy zawsze są gotowe na rozkazy Boże i do niesienia pomocy. Wyraz twarzy aniołów jest zawsze młodzieńczy lub dziecinny, ponieważ są nieśmiertelni, a więc zawsze młodzi. Stopy mają zawsze bose, ponieważ tak ukazywali się patriarchom. Bose stopy oznaczają oderwanie aniołów od spraw dają aniołów białe szaty, bo biel oznacza niewinność i radość niebieską; jest też kolorem kapłańskim, a aniołowie modlą się za ludzi, spełniają posługę kapłańską. Przepasanie szat ma oznaczać gotowość do spełniania rozkazów. Ozdoby z drogich kamieni symbolizują ich przymioty: szafir - czystość, hiacynt - życie w niebie, szmaragd - wiecznie kwitnącą i młodą naturę...Czasem artyści wkładają w ręce aniołów różne narzędzia mające przypominać wiernym gniew Boży, którego aniołowie są wykonawcami (miecz), miłosierdzie (narzędzia męki Chrystusa), sprawiedliwość (waga), moc (okowy, z których anioł uwolnił Piotra), przymioty umysłu (miarka). Trąba, z którą przedstawia się anioła ma w nas budzić pamięć o sądzie ostatecznym. Przedstawianie aniołów w postaci samych głowek ma przypominać, że nie posiadają ciała, a jedynie rozum i wolną wolę. Chmurki, które je otaczają wskazują na miejsce ich zamieszkania - niebo. U Fra Angelica asystujący aniołowie grają na lutni, harfie, palą kadzidła, a Żadna biel śnieżna z nim nie stanie w parze, nawet tańczą. Jednym z bardzo pięknych obrazów jest Porwanie Eliasza do nieba 1369 - XVIw. Jeden z 56 obrazów wykonanych w marmurze techniką graffitti i intarsji wykonanych na posadzkach Katedry w Sienie. Ten wspaniały obraz przedstawia jedną z najbardziej ulubionych i znanych scen Starego Testamentu: Eliasz zostaje porwany do nieba na ognistym wozie. Żywości temu przedstawieniu dodaje koński galop oraz wzdęte wiatrem szaty aniołów i proroka. Na podstawie wiersza "Siódmy anioł" w niebie- jak się okazuje- panuje wzorowy porządek. Każdy anioł ma swój zakres czynności, i tak: Rafael- stroiciel chórów, Azrael- kierowca planet, Gabriel- podpora tronu, Michał- hetman zastępów, Azrafael- dekorator światła, Dedrach- apologeta i kabalista, natomiast siódmy anioł jest w pełni niedoskonały: ma na imię Szemkel, jest czarny i nerwowy, chodzi w starej wyleniałej jest podobny do innych. Chodzi cały czas brudny i zapracowany:"między otchłanią a niebem jego tupot nieustanny". Herbert zastosował tu zasadę odwróconej karty: mimo że na niego sarkają inni aniołowie, a malarze mają kłopoty z poprawieniem jego urody, to właśnie on jest najbardziej anielski i po ludzku człowiekowi bliski, trudni się bowiem przemytem grzeszników do jest w tej zastępie według poety "tylko ze względu naliczbę siedem". Według Bibli liczba siedem miała swój symbol- przez 7 dni Bóg stworzył świat, 7 dni ma tydzień, oraz oznacza 7 niebios. Licza siedem uważana jest także za przedstawienie całości świata zawartego w tej liczbie, więc ostatni anioł nie mógł być odrzucony od reszty, bo przez to zburzył by sie cały na zasadzie kontrastu przedstawia aniołow, którzy są w niebie . Ich piękność zestawia z ostatnim siódmym aniołem, który jest brudny i zapracowany, lecz nam ludziom jest najbliższy,ponieważ prowadzi bardzo ważną misję najważniejszą dla człowieka pomaga dostac sie do raju nawet tym, którzy zostali skazani na piekło. Chociaż Twardowski pisze mnustwo wierszy nie tylko o aniołach chciałabym omówić tylko jeden z nich pt: "Aniele Boży". Takimi samymi słowami zaczyna się modlitwa chcrześcijańska do anioła stróża mimo to różnią się bardzo te utwory. W wierszu Twardowskiego podmiot liryczny nie chce, aby jego anioł stróż stał przy nim jak "malowana lala" tylko, żeby ruszał po zachodzie słońca. Podmiot liryczny nie rozumie, dlaczego anioł cały czas przy nim stoi skoro" dziesięć po dziesiątej ostatni autobus" nam ucieka, nie odpęci on od nas ani ciszy, ani hałasu, ani smutku. Człowiek nie widzi potrzeby opiekowania sie nim przez anioła za dnia, ponieważ nie ma czasu nad zastanawianiem sie czy trumna będzie jak "pałacyk" czy jego anioł stróż będzie z nim w godzinie śmierci. Ostania strofa jet ironią roli anioła podmiot liryczny uważa, że przez ciągłe pilnowanie zapomniałby, że trzeba odejść z tego ziemskiego Twardowki pisze wiersze językiem potocznym nie używa przecinków, gdyż czytelnik sam musi dojść do sensu całości wiersza. W każdy opisanym prze ze mnie fragmencie rzuca się w oczy bardzo duże zainteresowanie aniołami we wszystkich epokach a także we wszystkich dziedzinach sztuki. Według powyzszych utworów anioł jest pomoca i ręką od Boga wyciąganą do nas-ludzi poeta, malarz czy rzeźbiarz przedstawia anioła na wzór pięknego, młodego człowieka chociaż jest tylko bytem i tak naprawde nie wiemy jak wygląda to boskie stworzenie możemy sobie Go tylko przedstawionej przeze mnie namiastki malarstwa rzeźby a także literatury docodzimy do wniosków , że aniołowie to tyko byt nie materialny, ponieważ nie posiadają ciała. Mają natomiast własną nieskazitelną pośrednikami między Bogiem a człowiekiem, dlatego są podobne i do Niego i nas samych. Interesują wszystkich ludzi z różnych religii sa nie osiągalne dla nas dlatego tak bardzo fascynujące Motyw apokalipsy: Literatura podmiotu Biblia (Apokalipsa – św. Jana) Piosenka o końcu świata, Piosenka o porcelanie, Roki – Cz. Miłosz Mała apokalipsa – T. Konwicki Dies irae, Święty boże, święty mocny – J. Kasprowicz Nie-boska komedia – Z. Krasiński Modlitwa żałobna, Żal – J. Czechowicz Koniec świata – Przedwiośnie – S. Żeromski Wydrążeni ludzie, Wędrówka trzech króli – U wrót doliny – Z. Herbert Imię róży – U. Eco Uspokojenie – J. Słowacki Bal w operze – J. Tuwim Krzyk ostateczny – W. Broniewski Historia, Mazowsze, Pokolenie, Ten czas, Psalm IV – Medaliony – Z. Nałkowska Rozmowy z katem – K. Moczarski Zdążyć przed Panem Bogiem – H. Krall 20 – Pamiętnik z powstania warszawskiego – M. Białoszewski Rzeźnia numer pięć – Dżuma – Ocalony – T. Różewicz Sto lat samotności – Marquez Literatura przedmiotu APOKALIPSA / W: SŁOWNIK literatury polskiej XIX wieku / red. Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa. ? Wrocław: Ossolineum, 1991. ? S. 37-41. ? (Vademecum Polonisty) ISBN 83-04-03521-1 APOKALIPSA / W: SŁOWNIK motywów literackich / red. Agnieszka Nawrot et al.; oprac. haseł Teresa Kosiek et al. ? Kraków: Wydawnictwo ?GREG?, 2004. ? S. 14-20 ISBN 83-7327-394-8 APOKALIPTYCZNE motywy w literaturze / W: SŁOWNIK literatury polskiej XX wieku / zespół red. Alina Brodzka et al. ? Wrocław: Ossolineum, 1992. ? S. 73, 447, 448, 1095. ? (Vademecum Polonisty) ISBN 83-04-03942-7 BOJCZEWSKA Teresa, NAWROT Agnieszka, POPŁAWSKA Anna: Prezentacje maturzysty: egzamin ustny: język polski. ? Kraków: Wydawnictwo Greg, 2006. ? Rozdz.: Motywy apokaliptyczne w literaturze i sztuce. Przedstaw różnorodne ujęcia. ? S. 108-111. ? (Gwarancja Sukcesu na Maturze) ISBN 83-7327-655-6 BUKOWSKI Kazimierz: Biblia a literatura polska: antologia. ? Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1984. ? 336 s. ISBN 83-02-02115-6 CHRZĄSTOWSKA Bożena. Poezja Czesława Miłosza. ? Wyd. 2 zm. ? Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1993. ? Rozdz.: Piosenka o końcu świata ? Apokalipsę trzeba przyjąć. ? S. 102-111. ? (Biblioteka Analiz Literackich; nr 58) ISBN 83-02-01812-0 JANKOWIAK Mieczysław: Młodopolskie niebo / W: MŁODOPOLSKI świat wyobraźni: studia i eseje / red. Maria Podraza-Kwiatkowska. ? Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1977. ? S. 98-132KOSMAL Lucyna, STEFAŃSKI Janusz, WĄTRÓBSKI Adam: Język polski od A do Z: Starożytność Średniowiecze: repetytorium. ? Warszawa: Wydawnictwo Kram, 1998. ? Rozdz.: Obraz końca świata w Apokalipsie św. Jana. ? S. 124-126 ISBN 83-86075-47-3 KRASSOWSKI Maciej: Granice sensu: szkice o poezji polskiej. ? Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980. ? Rozdz.: Apokalipsa ? sen ? historia. (O Tadeuszu Gajcym). ? S. 121-138. ? (Współczesna Krytyka Polska)ŁUKASIEWICZ Jacek: Szmaciarze i bohaterowie. ? Kraków: ?Znak?, 1963. – Rozdz.: Apokalipsa i iluzjoniści. ? S. 26-52. ? (Biblioteka ?Więzi?. T. 7)POZNAŃSKI Jacek, MARGULA Jerzy, LOGOS Mateusz: Wzorcowe prezentacje 100 tematów: nowa ustna matura z języka polskiego. ? Warszawa: Skrypt, 2004. ? Rozdz.: Pokaż rozmaite wyobrażenia i znaczenia apokalipsy w wybranych utworach literackich różnych epok. ? S. 145-149 ISBN 83-89522-39-XSZY BIST Maciej: Koniec świata: Nie ? Boska komedia / W: LEKTURY obowiązkowe: szkice, eseje, felietony na temat lektur szkolnych / red. Stanisław Balbus i Włodzimierz Maciąg. ? Wrocław: Ossolineum, 1976. ? S. 176-179TOKARCZYK Andrzej: Czterech jeźdźców Apokalipsy. ? Warszawa: Iskry, 1988. ? 192 s. ISBN 83-207-0623-8 TOMASZEWSKA Grażyna. Między hukiem a ciszą Apokalipsy ? barwa, akustyka, koncepcja proroka (cykl lekcji) // Język Polski w Liceum. ? 2004/2005, nr 3, Andrzej: Zwyczajna apokalipsa: Tadeusz Borowski i jego wizja świata obozów. ? Warszawa: Czytelnik, 1971. ? 231 Kazimierz: Rzecz wyobraźni. ? Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959. ? Rozdz.: Wspomnienie o katastrofizmie. ? S. 347-366 Film Czas apokalipsy – reż. Francis Ford Apokalipsa – reż. Mel Gibson Cytaty Każdy jest przekonany, że jego śmierć będzie końcem świata. Nie wierzy, że będzie to koniec tylko i wyłącznie jego świata. – Janusz Wiśniewski Piekło jest na ziemi, jest w każdym człowieku i każdy z nas może stanąć przed jakimś wewnętrznym sądem ostatecznym. I zmartwychwstać z niego innym, nowym człowiekiem. – Maria Dąbrowska Innego końca świata nie będzie – Cz. Miłosz Świat kończy się nie hukiem ale skomleniem – Nawet myśl o końcu świata nie może być myślą o końcu wszystkiego – Z. Bednorz Opracowanie motywu Opracowanie motywu apokalipsy w XX w. Nie-Boska komedia – Zygmunt Krasiński: Zgodnie z koncepcją autora świat zmierza do zagłady. Historię bowiem tworzą ludzie, których tragedią jest to, że swoje racje potrafią wcielać w życie za cenę całkowitego zniszczenia przeciwników (spór Pankracego i Henryka). Krasiński wierzy w obecność Boga, który wprawdzie nie wtrącał się dotychczas w historię ziemską, ale uczyni to, gdy zostanie przekroczona miara zła. Wówczas nastąpi zagłada, której symbolem w dramacie jest śmierć głównych bohaterów (Pankracy umiera porażony wizją Chrystusa – mściciela, hr. Henryk ginie z obrazem Boga jaśniejącego wśród ciemności pod powiekami). Nie wiadomo, co będzie dalej. Może bowiem, po ukaraniu złych, nastąpić era panowania Boga na ziemi, ale możliwe także, że zagłada będzie całkowita i ostateczna. Dies Irae – Jan Kasprowicz Zagłady dokona Bóg, karzący ludzi za ich grzechy, których symbolem jest Ewa. Zło świata nie jest jednak winą ludzi – Adam oskarża Boga, iż pozwolił na jego istnienie stwarzając na świat. Ostatecznie wiec to Stwórca jest odpowiedzialny za zło. Gniewny Bóg nie daje się przebłagać, dzieło zniszczenia musi się wypełnić. Zagłada w wierszu jest całkowita i ostateczna. Szewcy – Stanisław Ignacy Witkiewicz Przemiany cywilizacyjne doprowadzą do zniszczenia indywidualności. Ludzkości nie spotka fizyczna zagłada, tyle tylko, że utracimy zdolność doświadczania przeżyć metafizycznych, a to one, według Witkacego, stanowią o istocie człowieczeństwa. Staniemy się tępą masą, niezdolną do samodzielnego myślenia i działania. Pamiętnk z Powstania Warszawskiego – Miron Białoszewski Książka o zagładzie Warszawy – miasta, ludzi i kultury. Miasto rozsypuje się pod bombami, nieustannie się zmienia. Życie warszawiaków, zawsze ściśle związanie z ich miastem, także podlega destrukcji. Rodziny zostają rozdzielone, brak wiadomości o tym, co się dzieje w innych dzielnicach. Klęska Powstania łączy się z przymusem opuszczenia miasta przez ludność cywilną i powstańców. Apokalipsa się dokonała.

motyw anioła w literaturze i sztuce prezentacja